Asurlular (MÖ 2025 - MÖ 612)
Asur İmparatorluğu, Asur Devleti veya Asurya, MÖ 2025 ile MÖ 612
yılları arasında var olmuş ve Sami halkalardan oluşmuş bir Antik Çağ
Mezopotamya imparatorluğuydu. Devlet ilk başta Irak'ın kuzeyinde,
Dicle kıyısında bulunan Asur (Aššur) şehrinden oluşmuşken, Güney
Mezopotamya ve Doğu ile olan ticari ilişkilerden yararlanarak
gelişmiş ve toprakları genişleyerek bir imparatorluğa dönüşmüştür.
Anadolu'daki en büyük ticaret kolonileri
Kültepe'de (Kayseri)
ve
Acemhoyuk’te (Yesilova-Aksaray) bulunmaktaydı. Başkentleri Ninova'ydı.
Asurlular, Anadolu şehir devletlerine kumaş ve kalay gibi çeşitli
şeyler satarak karşılığında altın veya gümüş almış ve koloni
faaliyetlerinde bulunmuşlardır.
Savaştaki atılganlıklarıyla tanınan Asurlular, anıtsal yapılar da
bıraktılar. Ninova, Asur, Kalah (Nimrud), Dur Şarrukin (Horsâbad) ve
başka yerlerde bulunan kalıntılar, Asur mimarîsinin örneklerini
oluşturmaktadır.
Eski Asur İmparatorluğu (MÖ 2025-1522)
Asur’un
yükselişinin kral İluşuma ve oğlu Erişum (MÖ 1939 – 1900)
zamanlarında bu iki kralın ticaret konusundaki politikaları
büyük rol oynamıştır. İluşuma Güney Mezopotamya’dan gelen
tüccarlara bir takım imtiyazlar tanımış, onları bu şekilde
Asur’a çekmeyi başarmıştır. Aynı zamanda doğu ile yapılan kalay
ticaretini de kontrol altına almayı başarmıştır. Böylece Güney
Mezopotamyalı tüccarlar Asur’a gelip daha ucuz fiyattan kalay
alabilmekte, çoğunluğu Basra Körfezi üzerinden gelen bakırı
satabilmekteydi. Güneyden gelen üç kervan yolu olduğu
anlaşılmaktadır, Ur – Nippur – Asur, Dicle üzerinden ve Elam –
Dicle doğusundaki Der – Asur yolları. İluşuma’nın oğlu Erişum
ise gümüş, altın, bakır, kalay, arpa ve yün ticaretini vergiden
muaf tutarak bu ticareti büyük ölçüde Asur üzerine çekmiştir.
İlkçağda Eski Asur İmparatorluğu, Ortadoğu'nun en büyük
imparatorluklarından biri olmuştur. MÖ 2. binyılın başından
itibaren özellikle Anadolu'da koloniler kurmuş, Anadolu'ya
yazıyı taşımışlardır.
Asur ülkesi, 1450 ila 1393 yılları arasında Mitannilere bağlı
kalmıştır. Hanedan ve ülke bu periyotta resmi olarak
feshedilmemiş olmamasına rağmen Mitanniler ülkenin dış ve iç
işlerinde önemli ölçüde söz sahibi olmuşlardır. I. Eriba-Adad'ın
tahta çıkması ve ülkedeki Mitanni etkisini kırması sonucunda
devlet yeniden bağımsızlığına kavuşmuş ve Orta Asur
İmparatorluğu dönemi başlamıştır.
Orta Asur İmparatorluğu (MÖ 1397-1056)
MÖ
14. yüzyılda yeniden bağımsızlıklarını kazanan ve Fırat'a kadar
topraklarını genişleten Asurlar, daha sonra Mezopotamya'da,
Anadolu'nun güneydoğusunda, zaman zaman da Suriye'nin kuzeyinde
büyük güç kazandı. Fakat I. Tukulti-Ninurta'nın ölümünden (MÖ
1208) sonra ülke gerileme dönemine girdi. MÖ 11. yüzyılda I.
Tiglat-Pileser zamanında kısa süre yeniden eski gücüne
kavuştuysa da, bunu izleyen dönemde hem Asur Krallığı, hem de
düşmanları, yarı göçebe Aramiler'in akınlarıyla yıprandı.
Bronz Çağı Çöküşü (MÖ 1055-936)
Asur,
kuzeybatıdaki topraklarını Muşki’lere kaptırdı. Daha
sonra I. Tiglat-Pileser hükümdarlığında bölge geri
alındı. Babil ve Asur bölgelerinde, Arami yayılmasıyla
kontrol kentlerin dışında hemen hemen sağlanamıyordu.
Babil zaten Şutruk-Nahunte yönetimindeki Elamlılar
tarafından yağmalanmıştı ve Dicle’nin bir kolu olan
Diyala Vadisi kaybedilmiştir. Bu kayıplara rağmen Asur
kralları büyük kentleri ve ülkeyi yıkımdan korumayı
başardılar.
Yeni
Asur İmparatorluğu (MÖ 911-619)
MÖ 9. yüzyılda
Asur kralları sınırlarını yeniden genişletmeye başladılar; MÖ 8.
yüzyılın ortasından, MÖ 7. yüzyılın sonuna değin III.
Tukultī-Apil-Ešarra (III. Tiglat Pileser), II. Šarru-Kinu (II.
Sargon) ve Sin-Ahhe-Eriba (Sinahherib) gibi güçlü kralların
önderliğinde Basra Körfezinden Mısır'a kadar uzanan toprakları
egemenlikleri altında birleştirerek günümüzde Yeni Asur
İmparatorluğu olarak adlandırılan bir imparatorluk kurdular.
Son büyük Asur kralı Aššur-Bāni-Apli idi. Aššur-Bāni-Apli (Asurbanipal),
Elam'ı ele geçirerek bu ülkenin halkını yok etmiştir. Bu dönemde
sanatta büyük bir gelişme olduğu bilinmekteyse de, hükümdarlığın
son yılları ve MÖ 627'deki ölümünü izleyen dönemin olayları
karanlıkta kalmıştır. Asur Krallığı, Babil-Keldaniler, Medler,
İskitler ve Kimmerlerin ülkeye yaptığı akınlar sonucunda iyice
zayıflayarak MÖ 612-605 yılları arasında yıkılmıştır.
İmparatorluğun çökmesiyle birlikte Asur halkı da tarihi
kayıtlardan silindi. Son olarak Harran ve çevresinde yaşadıkları
bilinmekle birlikte kayıtlarda yeralmasa da eski imparatorluk
topraklarında daha sonraki yüzyıllarda da yaşamlarını
sürdürdükleri ve zamanla bölgenin diğer halkları içinde asimile
oldukları düşünülmektedir.
Acemhoyuk
Bizim-itler: Kemikkıran Asur-Acemhoyuk-Aksaray Malaklıları (transanatolie.com)
Hititler
Tanri Assur
(pdf)
Assyria: The core of the Assyrian Empire of antiquity
encompasses the areas of Northern Iraq, North-Western Iran,
South-Eastern Turkey and North-Eastern Syria, and Lebanon.
(transanatolie.com)
Assyrians: The Assyrians are the people of ancient Mesopotamia,
succeeding the Sumero-Akkadians and the Babylonians as one
continuous civilization. (transanatolie.com)
Richesses Assyriennes De Acemhoyuk De Aksaray
(transanatolie.com)
Assyrians (transanatolie.com)
- TransAnatolie Tour
- Kültür Gezi
Sağlayıcısı ve Operatorü-Kültür ve Turizm Bakanlığı 4938 No'lu Grup A Lisans
|