Cumhuriyetin yakasındaki eller

Cumhuriyetin 85. yılını kutluyoruz. Her yıl olduğu gibi, benzeri tören ve açıklamalarla. Ancak şurası bir gerçek ki, cumhuriyet rahat değil. Aşağı çekiliyor, geri itiliyor. Üzerinde yükseldiği temel zayıflatılıyor. Çökmesi için büyük uğraş veriliyor.

Yakası çekiştiriliyor
Cumhuriyetin bir yakası laiklikse, diğer yakası ulusal bütünlüktür. Kabul etmek gerekir ki, bugün, cumhuriyetin iki yakası da çekiştiriliyor. Cumhuriyetin yakasına yapışmış eller onu hırpalamak için yarışıyorlar.
20. yüzyılı ayakta geçirmiş nadir ülkelerden biri olan Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş felsefesi sorgulanıyor, temel dayanakları olan laiklik ve ulus bütünlüğü, karşı hareketlerce kemiriliyor.
Yine açıkça kabul etmek gerekir ki cumhuriyet bu iki temel niteliği korumak için uzun bir süreden beri “savunma” halinde.

Dine dayalı cumhuriyet
Cumhuriyet laik ve demokratik olmadıkça anlamından uzaklaşır. Birçok ülke cumhuriyet adını taşıyor ama kimi laik değil, kimi demokratik değil. Türkiye Cumhuriyeti ise demokratik ve laik nitelikleriyle, çağdaş bir yapıda kuruldu.
Laik cumhuriyet yerine, dine dayalı bir cumhuriyet hevesleri bu ülkede kuruluşundan beri hiç eksik olmadı.
Cumhuriyet, belki 50 yıldan fazla süredir yürütülen, sabırlı, uzun soluklu karşı çabalar ve örgütlenmelerin üzerine özellikle sağ iktidarların ve ara rejimlerin “oy” kaygısıyla yaptıkları dini istismar eden politikalar eklenince, başlangıç noktası ve hedeflerinden uzaklara doğru sürüklendi.
Atatürk’ün cumhuriyeti neden gençlere emanet ettiğini belki cumhuriyet karşıtları daha iyi anladılar. Daha iyi anladılar ki, cumhuriyet karşıtı gençlik projesinin üzerinde yoğunlaştılar. Cumhuriyet değil cemaat gençliği yetiştirdiler. Bu gençlik karar mekanizmalarına yerleşiyor.
Nedeni basit: Kurulan eğitim sistemi böyle bir gençlik üretiyor. Buna karşın ne devlette ne de özel sektörde laik gençlik yetiştirme amacı etrafında örgütlenmiş bir emek, hasredilmiş bir sermaye var.

Cumhuriyetin yüreğini ayırmak
Ve yine kabul edelim ki ülkenin Güneydoğu’sundan gelen görüntüler, Atatürk’ün ulus anlayışının hedef tahtasında olduğunu gösteriyor. Nihai hedef, bir başka bayrak, bir başka ulus, bir başka ülke. Cumhuriyetin yüreğini ikiye ayırmaya kilitlenmiş, küçümsenmeyecek bir dış desteğe sahip ayrılıkçı hareketin gedik açma çabaları.
Atatürk’ün etnik farklılıklara, ırkçılığa dayanmayan ulus anlayışı yerine, etnik milliyetçilikle beslenen, teröre yönelmiş ayrılıkçı akım, Güneydoğu’da “İktidar da devlet de benim” diyor, Başbakan’ı bölge illerine sokmamak için direnç gösteriyor.

Yaralar sarılmalı
Herkesin başını iki elinin arasına alıp düşünmesi gerekiyor. Cumhuriyetin güçlendirilmesi, yaraların sarılması için sorumluluk duygusuyla hareket etmenin zamanı.
Cumhuriyetin laiklik direği güçlendirilmeli, ona sahip çıkacak gençlik yetiştirilmeli, farklılıklar kurumlaştırılmamalı. Bu cumhuriyetin altında, barış içinde, farklılıkların gerçekten bir zenginlik olarak, düşmanca değil kardeşçe yaşanabildiği bir ortam yaratılmalı.
Ulusal birliği dağılmamış, demokratik, laik, üniter devlet yapısı içinde; bireysel, kültürel özgürlüklerin yaşandığı, barışın korunduğu, çağdaş bir cumhuriyet dileğiyle...

Fikret Bila