"bir boşluktan boşluğa
bir cam bardağa dolmuşum
cam bardakta su olmuş
sudan içmiş can olmuşum
görünmezden cana
bir kumaş örülmüş
kumaşa bürünmüş
beden olmuşum
bir varmış bir yokmuş
iki boşluk arası
bir rüyalık alemde
sen ben olmuşum"

diyen Ecevit’in şiirleri değişik dillere de çevrildi. Doğan Kitap’tan 2005 yılında çıkan ve tüm şiirlerinin bir araya getirildiği "Bir Şeyler Olacak Yarın" adlı kitabında "Önsöz" olarak aynı adlı şiirine yer veren Ecevit, "ozan söze değdi mi/sözün dili çözülür/usun ermediğini/gözün görmediğini/şiir dili duyurur" dizeleriyle bir bakıma "şiir"in tanımını da yapıyordu. Aynı kitabındaki "Niçin Şiir" başlıklı yazısında kendisi için şiir yazmanın, özellikle siyasete girdiğinden itibaren, bir iletişim aracı, bir düşünce açıklama yolu değil, "bir düşünme yöntemi" olduğunu vurgulayan Ecevit’e göre, "düzyazı diliyle düşünülebilenin ötesine geçilebilir bu yöntemle... Başka sanat dallarında da bu olanak vardır. Yeter ki ozan ya da sanatçı şiir dışı ya da sanat dışı bir amaç gözetmesin yaratısında..."

"Şiir Benim Özel Eylemim"

"Topluma bir bildirim olacaksa bunun için şiirden yararlanmam" diyen Ecevit, bu görüşünü şöyle açıyordu:
"Yine de yazdığım şiirlerde bir bildiri bulunabilir. Ama çoğu kez ben de o bildiriyi şiirden öğrenirim veya çıkarmaya çalışırım. Topluma bildiride bulunmak için şiir yazanları eleştirmiyorum. Kimi ozanların topluma insanlığa büyük katkıları olur o yoldan. Ama şiir ille bunun için yazılmalı diyen olursa ona katılamam. Ben yapabildiğim kadar toplumsal görevimi siyasal eylem yoluyla yapıyorum. Siyasal açıklamalarımla yapıyorum. Doğrudan yapıyorum. Şiir benim özel eylemim."

Siyaset ve Şiir

Ecevit, "siyaset-şiir" ilişkisini ele alırken, "Siyasete girdim diye şiir yazmayı şiir çevirmeyi bıraksaydım siyasette ben ben olmazdım" saptamasını yapıyor ve şöyle devam ediyordu:
"Bir siyaset adamının bütün yaşamı ve dünyası siyaset olursa onun siyasette bile yararlı olamayacağına inanırım. Her siyaset adamı ille şiirle veya sanatla ilgilenmelidir anlamı çıkarılmasın bu sözümden... Ama her siyaset adamının siyasetten başka bir dünyası da olmalıdır. Zaman zaman o başka dünyasına geçip siyasete siyasetin dışından da bakabilmelidir. Siyasetin bir soyut uğraş olmadığını siyasetin öz konusunun insan olduğunu öz amacının insan özgürlüğü ve mutluluğu olduğunu unutturmayacak bir uğraşı bir bakış açısı bulunmalıdır siyaset adamının."

Dil ve Şiir

"Dil"in ortak gözlemleri, duyuları, duyguları, izlenimleri nesnel olarak belirleyip tanımlayan sözcüklerden oluştuğunu, bu sözcüklerin art arda dizilişinin belli kurallara göre olduğuna, bunun da insanı düşüncede büyük ölçüde bağımlı kılacağını işaret eden Ecevit, bu bağımlılıktan bir ölçüde kurtulabilme olanağının en çok şiirde bulunduğunu belirtiyor ve ekliyordu:
"Anlatma özgürlüğünden ve sorumluluğundan kurtulması dilde özgürlük kazandırır ozana... Dilde özgürlükse düşünmede özgürlüğü arttırır.
Kuşkusuz kesin bir özgürlük değildir bu... Kesin özgürlük yoktur aslında.
Göreceli bir özgürlüktür bu... Fakat göreceli de olsa önemli bir özgürlüktür.
Şiir dışı amaçla yazılan şiir topluma bildiride bulunmak için için yazılan şiir bu özgürlüğü kullanamaz. Çünkü öyle bir şiir iletişim aracıdır." "Bu anlamda şiir kendiniz için yazmak demektir", Ecevit’e göre... "Ama kendiniz için yazarken de insan için yazmış olursunuz. Şiirle kendinizde bulduğunuzu tüm insanlık için bulmuşunuzdur. Bir gerçeği veya doğruyu kendinizde duyamazsanız bulamazsanız dışınızda hiç duyamaz bulamazsınız. O nedenle bencillek değildir şiiri kendisi için yazmak..." Ecevit, bu temellendirmeden sonra kendi şiiriyle ilgili olarak, "Ben de gazeteciliğe hele siyasete girdikten sonra kendim için yazar oldum şiiri. Çünkü artık bir iletişim aracı olarak şiiri kullanmama gerek kalmamıştı" değerlendirmesinde bulunuyordu.

Toplum ve Şiir

"İnsanlık şiirin sağladığı özgürlüğü bir ölçüde olsun kullanmazsa dil insanın aracı olmaktan çıkar insan dilin aracı olur" Bülent Ecevit’e göre...
Böyle bir durumda insan özne olmaktan çıkar nesne olur.
Alman düşünür Hamann’ın "şiir insanlığın ana dilidir" sözüne gönderme yapan Ecevit, şiirsiz kalan toplum bu nedenle insanlığın ana dilinden kopmuş sayar. Öyle bir toplum dile yabancılaşır; o yüzden kendine de yabancılaşır.
Ecevit’e göre, "Dille düşüncenin ilişkisi gözönünde tutulursa öyle bir toplumda düşünce de giderek bundan etkilenir ve öznelliğini yitirip kişiye yabancılaşır.
Öyle bir toplumun insanları sloganlarla konuşur artık. Daha kötüsü sloganlarla düşünürler. Daha da doğrusu pek düşünmez olurlar."

Turk Toplumu ve Şiir

Ecevit’e göre, "Türk toplumu Türk halkı -dünyanın her yerinde- basmakalıp düşünür olmaktan ve baskılar altında suskunlaşıp veya nesnelleşip benliğini yitirmekten şiirle kurtulmuştur." Şiir, Ecevit’e göre, Türk halkının, özellikle Türk köylüsünün "düşünceye konulan yasakların erişemediği bir özgürlük alanı olagelmiştir."

Ozan ve Şiir

Ecevit’e göre, ozan bulmak istediğinin ardından koşmasının geçersizliğini bilir; "kafasının duyularının kapılarını camlarını açabildiğince açar ve bekler." Felsefe bilimden, şiir de felsefeden önce gelir "buluculuk"ta; çünkü filozof bilim adamından ozan da filozoftan özgür düşünebilir; çünkü ozan dilde de hepsinden özgürdür, Ecevit’in anlayışına göre...

Virgul ve Şiir

Şiirlerinde virgül kullanmayan Ecevit, bu duruma açıklık getirirken, "halk şiirinde virgül de nokta da satır da başlarında büyük harf de yoktur ama her dize kolayca anlaşılır ben bunu şiirde kolayca başarabildim. Kolay olmamakla birlikte düz yazıda da uygulamaya başladım" açıklamasına, örneğine yer veriyordu.

Aymatov'un Sozleri

Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov, Ecevit’in Rusça olarak yayımlanan şiir kitabına yazdığı "Sonsöz"de, "Ecevit’in şiirlerinde ulaşılan entellektüel kültür, felsefi düşünme düzeyi, genel Türk şiir yazınının olanaklarını ve dolayısıyla Türk dilinin kaynaklarını yüksek bir soyutlama düzeyine, dünya çapında önemli bir düzeye yükseltiyor; onların kendi emeğiyle kazanılmış yeni kıvraklığını ve teknolojikliğini kanıtlıyor" saptamasını yapıyor.

Genc Yasta Baslayan Şiir Yolculugu ve Edebiyat

Ecevit’in ilk şiirleri, Vedat Nedim Tör’ün isteğiyle ve "Bu şiirleri, bu toprağın onyedi yaşında bir genci yazdı" tanıtımıyla 1942’de "Hep Bu Topraktan" adlı dergide yayımlandı. 1970’li yıllarda yayımlanan iki şiir kitabında gençlik yıllarında yazdığı şiirlere yer vermeyen Ecevit, Doğan Kitap’tan 2005’te çıkan "Bir Şeyler Olacak Yarın"a bu şiirleri de aldı.
"Özgür İnsan" (1972-78) ve "Arayış" (1981) dergilerinin başyazarlığını yapan Ecevit, edebiyat çalışmalarına 1941’de Tagore’un "Gitanjali" adlı şiir kitabının çevirisiyle başladı; 1963’te de T.S. Eliot’ın " Kokteyl Parti" adlı oyununu Türkçeye kazandırdı.
Bazı şiirleri bestelenen Ecevit’in Londra’da basın ataşeliğinde görevliyken yazdığı "Türk-Yunan Şiiri", Muammer Sun tarafından şarkı sözü olarak kullanılarak "Mavi Büyü" adıyla bestelendi. Orkestra eşliğinde soprano ve tenor için yazılan eserin ilk olarak Bursa’daki Türk-Yunan Dostluk Konseri’nde seslendirildi.

Şiirlerinden Örnekler

Taka

takalar geçiyor allı yeşilli
takalar geçiyor dümenleri lazlı
takalar geçiyor en nazlı
yelkenlilerden de güzel
güvenli sularda işsiz dönenen
gezi yelkenlilerinden çok duyarak denizi
takalar geçiyor enginlere
yamalı göğsünü gere gere
takalar geçiyor yükle yürekle
takalar geçiyor emekle dolu
günlük güneşlik
kıyılardan kopmuş denizlerde Anadolu kıyılar kadın olmuş
açılır gider erkeği
takalar takalar toprağın
denizde çarpan yüreği (1970)


Yarin

birşeyler olacak yarın
duruşundan belli
kırdaki atların
bulutların koşusundan belli
kazışından köstebeklerin toprağı
karıncaların telaşından belli
birşeyler olacak yarın
belki bir tomurcuk
beİki bir ağacın düşen yaprağı
belki de bir çocuk
pek o kadar göremesek de uzağı
kuşlarin uçuşundan belli
birşeyler olacak yarin
öbürgünden önemsiz
bugünden önemli (1975)


Jeolog

avucumda bir buhurdan bu dünya
çağlar tüter insansız
sarar beni benden uzağa
yokolmuş dağlar
yankılar beni yapayalnız
toprağın basamaklarından iner
derin dağlara yükselirim
eski ırmak izlerinde
akar yiterim kumlarla
görmez olur beni gözlerim (1976)


Soru

Kimbilir
insanda son kalan gözler
görür mü dünyayı uzaktan
kimbilir
küçülür mü dünya
büyür mü uzaktan
kimbilir
küllenir mi dünya özlenir mi yoksa uzaktan (1975)


Mağara

mağaranın duvarına
hayvanları taştan oydum
kükrediler karanlıkta
türkülerle karşı koydum
karanlıktı mağara
ışığı taştan oydum
üşüyordum
bir de güneş koydum
aşk oydum mağaranın duvarına
aşk oydum
ağrıdı taşlar
yarıldı mağara
ben doğdum (1970)


İnsan

elbette senden güzel olacaktı
çizdiğin resim
yaptığın heykel
senden büyük olacaktı
senden yakışıklı
elbette senden çok duyacaktı
söylediğin türkü
sen olduğundan büyüksün
sen olduğundan iyisin
sen olduğundan güzel (1954)


Ben misin

dirilten misin beni gövdem
öldüren misin bilmem
gördüren misin beni
gözüm körleten misin bilmem
bildiren misin bana başım
gizleyen misin bilmem
bir ben varım benden öte
ben misin bilmem (1971)


Trensiz

trenler geçmez oldu gözlerinden artık
sallanmaz oldu ak mendili
rayların sonu belli
en uzak yerler bile tanıdık
trenler geçmez oldu gözlerinden artık
ayrılan ayrıldı kavuştu kavuşan
duman tütmez oldu yolcu gelmez
bir tren sesi kalmış kulağında uzaktan
trenler geçmez oldu gözlerinden artık
kampana çalmaz oldu saati
istasyonda artık o bir başına
elinde bileti (19)


Promete Kentte

Promete şimdi kentte
kayalara bağlı değil
beton duvarlarla çevrilidir
kartalların giremiyeceği bir semtte
kendi kendini kemirir (1976)


Av

ormanın kuytusunda vurulan geyik
hayvanlar acınla suskun
dallar yasınla eğik
boynuzlarında çizgilerinde gözlerinde
avcının söndüremediği iyilik (1971)


Pülümür'ün Yaşsız Kadını

Pülümürün bir dağ köyünde gördüm onu
yaşını sordum bir giz gibi güldü
kimi seksen dedi köylülerden kimi yüz
yüzüne baktım bir giz gibi güldü
bir asa vardı elinde
bir solmuş kırallığın
kadifeden harmanisi üzerinde
bir hititliydi o bir Selçukluydu
bir ermeniydi bir kürttü
bir türk
yaşını sordum bir giz gibi güldü
koluma girdi bir soylu kadınca
tozlu köy yolunda sürüyerek eteğini
beni tek gözlü sarayına götürdü
köy yapısı kulübesinin
Zamanı onda yitirdim ben
Yitik zamanlara onda eriştim
en soylu yoksulluğun
toprak döşeli sarayında
bir taç gibi kondu başıma Türkiyeliliğim (1969)


Bir Ozan Bir Devlet Adamını Sorguluyor

yıldızlı bir gecede
göğe bakmıyalı
kaç ay geçti
anımsar mısın
yıldızlı bir gecede
ya da güpegündüz
canevinde duymadan
sonsuzluğunu göğün
ya da bir sabah
çiçek açtığını ansızın
fark etmeden
bahçendeki ağacın
hele bir de işitmeden
işine giderken
bilmeden ezdiğin
karıncanın sesini
nasıl bilesin
evrendeki yerini de
nasıl yönetesin
ülkeni (1994)


Elele Büyüttük Sevgiyi

Rahşan’a,
birlikte öğrendik seninle
avcumuzda yüreği çarpan
kuşa sevgiyi
elele duyduk kumsalda denizin
milyon yılda yonttuğu
taşa sevgiyi
tırtılları tanıdık seninle baharda
tırtılken daha sevmeyi öğrendik
sevgiden
üreyen kelebeği
toprağı evimiz gibi sevdik seninle
birlikte sevdik kuru toprakta
ev küren köstebeği
köstebeğinden toprağına taşına
tırtılından kelebeğine kuşuna
elele sevdik bu dünyayı
acısıyla sevinciyle sevdik
yazıyla kışıyla sevdik
köy-köy ülke-ülke
gökler gibi sardı dünyayı
yağmur gibi sızdı dünyaya
dünya kadar oldu sevgimiz
elele büyütüp elele derdik
elele derip insana verdik
verdikçe çoğalan
sevgimizi (1980)

Derleyen Ömer KAYA

TransAnatolie Tour